Linh Mục Hoài Ðức

Bên giường bệnh Linh Mục Hoài Ðức, tác giả “Cao Cung Lên

SÀI GÒN - Một người bạn, từ Hoa Kỳ, cho tôi biết linh mục nhạc sĩ Hoài Ðức, tác giả tác phẩm Cao Cung Lên, còn sống, hiện đang ngụ tại nhà hưu dưỡng Hà Nội (sau nhà thờ ngã sáu Chợ Lớn, Sài Gòn). Nhạc sĩ Hoài Ðức, lớp nhạc sĩ đàn anh tiên phong trong buổi hừng đông của thánh ca Việt Nam, rộng hơn là nền tân nhạc nước nhà, bây giờ còn sống ư? Nhạc sĩ Hoài Ðức, tác giả của nhiều bản thánh ca bất hủ mà tôi hay “nghêu ngao” hát từ khi tấm bé (như Cao Cung Lên, Mùa Ðông Năm Ấy, Dâng Mẹ, Cung Chúc Trinh Vương...) vẫn còn sống và đang hưu ngay gần nơi tôi sống, thế mà tôi đâu biết... Thông tin quá bất ngờ và thật vui mừng, tôi tranh thủ ghé thăm ngài. Một người bạn “ông thầy” (thầy đại chủng sinh đang học tại đại chủng viện Thánh Giuse, Sài Gòn), biết tôi có ý định đến thăm Linh Mục Hoài Ðức, “xin” cùng đi.

Ngài “đệ nhất hạng Bội Tinh” thầm lặng

LM Hoài Đức trên giường bệnh
Khu hưu dưỡng linh mục Hà Nội (nơi đã từng cưu mang chủng sinh Hà Nội hồi di cư vào Nam năm 1954) khá lặng lẽ, vắng vẻ. Người phụ trách cho biết, nhà hưu đang hưu dưỡng 11 linh mục nhưng hôm nay có lễ giỗ nên 9 linh mục mạnh khỏe đi dâng lễ, hiện nhà chỉ còn 2 cha già bệnh nặng, không đi được, một trong hai người là Linh Mục Hoài Ðức (tên thật là Giuse Lê Ðức Triệu, sinh năm 1922) ở ngay phòng đầu dãy C (phòng 01C).

Nhìn linh mục đang say giấc nồng, khuôn mặt thanh tú ngày nào giờ hốc hác, người khô gày thấy mà chao lòng! Cô Lê Thị Quế (cháu ruột gọi linh mục bằng chú) luôn túc trực bên cạnh, chăm sóc từ ngày ông đột quỵ, rũ liệt một chỗ. “Cha vào nhà hưu đã tám năm. Dạo này ngài ăn cũng được lắm, mỗi bữa lưng hai bát cháo... Ðược cái ngài hiền tính lắm, ăn uống cũng dễ. Sáng nào ngài cũng ngồi xe lăn đi dự lễ.” Cô Quế cho biết.

Nhiều năm nay ngài không thể trò chuyện được nữa, tự ngồi cũng không được. Thỉnh thoảng có người đến thăm, nhắc lại chuyện xưa, nhớ đến những bài thánh ca để đời của Hoài Ðức, cha nghe được, hiểu hết nhưng chỉ đáp lại bằng mếu, khóc và cười. Nhà thơ nhà báo Lê Ðình Bảng cho biết: “Tôi nhớ những năm ông đi tù về (ngài bị bắt đi tù từ 1976-1987), ở trên gác xép nhỏ đường Lê Văn Sĩ, hằng tuần tôi đến thăm. Lúc ấy, Hoài Ðức còn là Hoài Ðức nguyên vẹn cả xác lẫn hồn. Mỗi buổi hội thảo, lễ lạt, tôi đều gởi giấy mời và vô cùng mừng rỡ khi thấy cha lết tấm thân tàn đến dự. Ông khóc vì thiên hạ chưa quên ông...”

Ðược biết thời trước (trước năm 1975), Linh Mục Hoài Ðức là một nhà hoạt động xã hội nổi tiếng, đảm trách chức vụ quản lý tòa tổng giám mục Buôn Mê Thuột, nguyên giám đốc Caritas của giáo phận - một tổ chức chuyên hoạt động xã hội trong lĩnh vực từ thiện, bác ái. Linh mục hoạt động nhiệt tình và quản đại, đã góp xây nhiều thành quả bác ái xã hội thiết thực cho người nghèo. Chính quyền lúc đó (trước 1975) ghi nhận những đóng góp của ông, đã trao tặng huy hiệu “Ðệ Nhất Hạng Xã Hội Bội Tinh.” Ngày 8 Tháng Chín, 1970, dưới sự chủ tọa của đức giám mục giáo phận, đại tá tỉnh trưởng Darlac nhân danh chính phủ đã trao cho Linh Mục Lê Ðức Triệu “Ðệ nhất hạng Bội Tinh” cao quý này.

LM Hoài Đức năm 1959
Có một giai thoại vui, trong ngày trao Bội Tinh. Khi gắn Bội Tinh lên ngực cha xong, đại tá vừa quay đi về chỗ, cha Triệu liền tháo ngay Bội Tinh ra bỏ vào túi áo chùng thâm. Thấy vậy có người “thốt” lên: “Ấy chết, sao cha lại tháo Bội Tinh ra ngay vậy, xin cha đeo vào cho tới hết cuộc lễ và để chúng con chụp ảnh cái đã,” cha cười hiền, khiêm tốn: “Thôi, nhà tu chúng tôi làm điều thiện thì cũng là do bổn phận và trách nhiệm đối với giáo hội, với xã hội và đặc biệt cho dân nghèo không phân biệt lương giáo. Cảm ơn quý ông có lòng ưu ái, nhưng miễn cho tôi việc phải đeo Bội Tinh và chụp ảnh.”

Trong một bài hồi ký viết về cha, lớp hậu sinh Vũ Sinh Hiên nhận định: “Với khả năng huy động tài chánh, cha Triệu đã thực hiện nhiều công trình cho công tác xã hội trong phạm vi giáo phận. Ngài cho mở những quán cơm xã hội cung cấp những bữa ăn rẻ tiền mà đủ chất dinh dưỡng cho giới bình dân, đặc biệt là anh em công nhân, binh sĩ, học sinh tại thị xã Buôn Mê Thuột. Ngài cho mở nhà dưỡng lão chăm sóc các cụ già neo đơn... Những hoạt động xã hội này đã đem lại một khí thế, một nét đẹp trong sinh hoạt của giáo phận còn non trẻ vừa mới được tách ra khỏi giáo phận Kontum từ năm 1967.”

“Ngài Bội Tinh” tài đức một thời thế đấy, bây giờ chỉ còn tấm thân thoi thóp, có phần hiu quạnh. Có thể nói, ngài có công lớn đối với hoạt động xã hội nhưng dường như xã hội đã quên ngài rồi. Một việc làm bác ái xã hội cho người kém may mắn thời nào cũng cần, xã hội nào cũng khuyến khích nhưng ở mỗi thời thế có cái nhìn, đánh giá khác, có khi mâu thuẫn. Anh bạn “ông thầy” đi cùng tôi bỗng trầm ngâm đầy triết lý: “Thế nào là tốt, thế nào là chân lý? Dường như chân lý-sự thật không còn quyết định tự bản chất của nó mà là lệ thuộc vào kẻ mạnh, người chiến thắng?” Anh hỏi tôi, tôi biết hỏi ai? Giá mà ‘ngài bội tinh’ còn khỏe mạnh, nói được, nhất định tôi sẽ chuyển thắc mắc của bạn tôi để ngài lý giải.”

Thánh ca Hoài Ðức - Một thời để nhớ

Thánh ca Hoài Ðức hầu như đã đi vào máu thịt giáo dân Công Giáo Việt Nam. Có lẽ không một tín hữu người Việt nào, ngày từ nhỏ lại không mấp máy trên môi hoặc chưa từng nghe những bài thánh bất hủ như Cùng Ði Bêlem, Mùa Ðông Năm Ấy, Ngắm Mình Thánh Chúa, Dâng Mẹ, Cung Chúc Trinh Vương... đặc biệt ca khúc Giáng Sinh “Cao Cung Lên” - ca khúc đã đưa tên tuổi Hoài Ðức lên tột đỉnh. Nếu bên trời Tây, bên Mỹ có ca khúc bất tử về Giáng Sinh như Silent Night, Jingle Bell thì Việt Nam cũng có những “Ðêm Ðông” của Hải Linh và “Cao Cung Lên” của Hoài Ðức sống mãi trong lòng người.

Linh mục nhạc sĩ Hoài Ðức sáng tác thánh ca để đời không bằng số lượng mà là bằng chất lượng tác phẩm. Chúng tôi có trong tay tác phẩm thánh ca toàn tập của ngài, vỏn vẹn có 86 bài, nếu kể thêm năm bài nhạc sinh hoạt nữa, cộng lại thì toàn bộ cuộc đời sáng tác của ngài có thảy 91 bài. Tuy nhiên nhiều ca khúc của ngài luôn đi vào lòng người, luôn có giá trị thiết thực, vượt thời gian, vẫn luôn được nhà thờ dùng trong phụng vụ. Không có mùa Noel nào lại không nghe những lời ca du dương của nhạc sĩ Hoài Ðức, như “Cao cung lên, khúc nhạc Thiên Thần Chúa, hòa trong làn gió, nhè nhẹ vấn vương...” (bài Cao Cung Lên) hay “Kìa trông huy hoàng vì sao chiếu soi gần xa khắp miền...” (Cùng Ði Belem) hoặc “Mùa Ðông năm ấy, sao sáng soi cuối trời, Mùa Ðông năm ấy Con Chúa sinh xuống đời...” (Mùa Ðông Năm Ấy)... Và trong các buổi chầu Thánh Thể, có ý cầu xin cho Ðức Giáo Hoàng thì thánh ca “Này Con Là Ðá” vẫn luôn chủ lực. Thậm chí bài sáng tác đầu tiên của ngài “Thánh tâm Giêsu vua đất Việt” (năm 1945) trong hoàn cảnh chinh chiến, ngày nay vẫn còn nhiều nơi sử dụng. Nhạc sĩ Hoài Ðức có lòng tôn kính Ðức Mẹ cách đặc biệt, ngài đã dành nhiều sáng tác về Ðức Mẹ. Trong các thể loại thánh ca, thánh ca về Ðức Mẹ ngài sáng tác nhiều nhất (18 bài).

Theo Lê Ðình Bảng, người có công sưu tầm, tìm hiểu thánh ca Hoài Ðức, có thể chia cuộc đời sáng tác của ngài làm 3 giai đoạn, 3 mảng đề tài, bao gồm:

Giai đoạn 1: Những ca khúc ngẫu hứng (1945-1949), dù mang tính ngẫu hứng nhưng có những bài ca xuất thần, giá trị vượt thời gian như bài Thánh Tâm Giêsu Vua Ðất Việt, Thiếu Nhi Công Giáo Việt Nam, Cung Chúc Trinh Vương, Ðêm Ðông Âm U... cách riêng nhạc phẩm Cao Cung Lên (Giáng Sinh 1945).

Giai đoạn 2: Những ca khúc bài bản (1950-1975), điệu nhạc giản dị, hướng hẳn về bình ca, lời ca lấy từ sách kinh nguyện, Thánh Kinh, Ca Vịnh. Những bài ca nổi tiếng: Bí Tích Nhiệm Mầu, Ngắm Mình Thánh Chúa, Thờ Lạy Chúa... và những ca khúc về Ðức Mẹ.

Giai đoạn 3 (1977-1987): Những ca khúc lặng thầm: đây là thời kỳ ngài bị giam tù, sáng tác chuyển hẳn sáng thể loại hợp xướng. Có thể kể một số bài: Cho Ðến Bao Giờ (Ca Vịnh (CV) 12), Con Thức Trông Cậy Chúa (CV 62); Hỡi Toàn Cầu (Thánh Vịnh (TV) 99), Lạy Chúa Ðừng Trách Mắng Con (TV 6); Nếu Chúa Không Ơn Lại (TV 123), Ngồi Bên Bờ Sông Babylon (TV 136)... Hầu hết những bài thánh ca hợp xướng sáng tác trong giai đoạn này chưa được trình làng, còn xa lạ với giáo dân.

(VietCatholicNews 07/03/2007)

Diệu Tâm/Người Việt

(www.vietcatholic.net)