Đức Cha điều động phương tiện trong tầm tay, thô sơ, hiếm hoi để đốn gỗ, dùng voi kéo về để đầy một khu đất, thuê thợ cưa, đục, đẽo.... Anh em dân tộc tham gia việc phát hoang, san bằng một đồi cao đồi diện với trường CUENOT20. Một công trường nhộn nhịp với những người thợ nung gạch, nung vôi, làm ngói, đục đẽo.... Chưa từng thấy trên vùng Kontum từ trước cho đến nay một số lượng công nhân và vật liệu ngổn ngang chồng chất, nhưng thi công trật tự với tình người và tinh thần cao độ như thế.
b- Chuyển biến:
Để theo dõi diễn biến theo thời gian thi công, chúng tôi xin ghi lại đây từng năm theo bản báo cáo năm 1934.
+ Năm 1934 :
Chính Đức Cha Jannin vừa thiết kế và thi công ngôi Trường Truyền Giáo. Người ta gọi Ngài vừa là kiến trúc sư vừa là đốc công của tòa nhà là không ngoa tí nào. Trước tiên vị trí được chọn nằm trên một ngọn đồi, đối diện và cách Trường Cuenot 600m về hướng Bắc. Đó là một tòa nhà dài 100m, hoàn toàn bằng gỗ cà chít, loại danh mộc có thể đương đầu với mối mọt mà người Pháp gọi là “Bois de fer” (= gỗ sắt), nhà gồm hai tầng lầu và một tầng trệt. Các cột nhà được đặt trên bệ xây xi-măng cao 2 mét. Theo thiết kế, chính giữa là Nhà nguyện, hai cánh hai bên là nhà ở và các lớp học. Năm 1933, tiến hành thi công dãy nhà cánh trái (phía Đông) và nhà nguyện. Chẳng may, khi khung nhà mới được dựng lên, thì một cơn lốc mạnh đã làm sụp đổ hoàn toàn. Thế là phải làm lại từ đầu. Với sự kiên nhẫn và quyết tâm của cả thầy lẫn thợ, cuối cùng cánh trái và nhà nguyện cũng được hoàn thành, sẵn sàng để khai giảng vào năm 1935. Dãy nhà bên phải nhà nguyện tiếp tục được thi công, và công việc xây dựng dãy nhà này đã hoàn thành cách an toàn vào năm 1937.
Trong bản báo cáo của giáo phận (Compte rendu) năm 1934 tr.172, có ghi như sau:
“Để bù đắp sự thiếu hụt nhân sự, chúng tôi không từ nan một hy sinh nào cả. Biết rằng tương lai của vùng truyền giáo chúng tôi lệ thuộc vào đó. Chúng tôi sẽ thực hiện dự án xây dựng mà chúng tôi đã đề cập trong bản báo cáo (Compte rendu) năm vừa qua. Nhờ Chúa quan phòng, các công việc xây dựng cơ bản đã tiến hành như tòa nhà làm trường dự bị sắp hoàn thành. Nó bao gồm một tòa nhà trung tâm, trước là dùng vào các lớp học và phòng ngủ cho trăm học sinh; cánh bên phải để làm nhà nguyện. Tất cả đều kiến trúc theo kiểu KONTUM, nghĩa là khung cột kèo bằng gỗ, sắt, được đặt trên một bệ cao 2 mét. Để chấm dứt báo cáo về việc cuối cùng công trình, tôi xin nói là chúng tôi chờ đón những khó khăn trong khi thi công; chúng tôi đoán đúng. Khởi đầu, mọi sự đều tốt đẹp và từ tháng 3, tòa nhà lớn và ngôi nhà nguyện đều dựng lên. Toà nhà bên cánh phía đông sắp dựng lên, thì một cơn lốc thổi mạnh ùa tới làm sụp đổ hoàn toàn!, thế là phải bắt đầu làm lại, điều làm cho chúng tôi hy vọng sẽ bắt đầu tiến hành vào đầu năm 1935, vì chúng tôi có kêu gọi và chúng tôi cũng nhận được lời đáp ứng ở vùng người kinh; việc điều động tòa nhà này sẽ giao lại cho cha HUTINET vừa từ bên Pháp mới qua” 21.
+ Năm 1935, lớp tuyển sinh đầu tiên gồm 80 em học sinh người Kinh, hầu hết từ các nơi ở miền xuôi lên. Cha HUTINET (Nhì), mới từ Pháp sang, đặc trách giai đoạn đầu của Trường Truyền Giáo, được gọi là trường Dự Bị (Probatorium). Tám mươi em học sinh này được phân thành 2 lớp: lớp nhất và nhì sinh hoạt cánh trường Dự Bị (phần nhà phía đông), khai giảng năm học vào trung tuần tháng 02 cùng năm22. Năm 1937, một lớp chiêu sinh mới trên 50 em vào trường Dự Bị. Thời gian trong 3 năm, các chú lớp nhất khoá năm 1935 theo học hết các lớp tiểu học. Sau đó, khi cánh phải (phần nhà phía tây) hoàn tất (1937), các chú mãn tiểu học vào Tiểu Chủng Viện ở dãy nhà này. Các học sinh khóa 1935 này không về nghỉ hè. Theo thông lệ, chủng viện nghỉ hè sau Thánh Tâm Chúa Giêsu và nhập học ngày Lễ Đức Mẹ Lên Trời (15/08) hằng năm. Sau đây là những điều cha Hutinet Nhì trình cho Đức Cha về các diễn tiến trong năm như sau:
“Con xin gởi đến Đức Cha bản báo cáo đầu tiên của Trường Dự Bị, nơi mà các em thỉnh sinh thừa sai bắt đầu học tập và giáo huấn. Từ lâu rồi, việc thành lập một Hội Thừa sai người Việt là một nguyện ước thâm sâu của chúng ta. Nhưng khi chia làm hai vùng truyền giáo: QUINHƠN và KONTUM, vì số linh mục người Việt của địa phận MẸ-QUINHƠN không còn hy vọng có đủ, nên việc thành lập này đối với chúng ta là một điều khẩn thiết. Sau bao nhiêu khó khăn và biết bao hy sinh to lớn, tháng hai năm vừa qua, một ngôi nhà hầu như đã sẵn sàng, người ta có thể nghĩ đến nuôi đàn chim non. Lời kêu gọi dựa vào tình yêu Chúa và các linh hồn đã vang vọng đến vùng người kinh, rơi vào mảnh đất tốt. Lần kêu gọi đầu tiên, 80 em Việt Namtừ khắp tỉnh miền xuôi đến với chúng tôi với quyết tâm tận hiến đời mình cho Chúa. Từ lúc đó, nhiều em khác từ mọi nơi xin đến với chúng tôi, nhưng tất cả những trẻ này là gánh nặng của chúng tôi; vả lại tài chánh của Hội Thừa sai lại thiếu hụt, chúng tôi hoãn lại và chờ Chúa quan phòng để thu nhận vào một lần khác. Những tháng đầu thật ra ít vất vả. Cần thích nghi các trẻ em này cho quen khí hậu trên vùng dân tộc và vào khuôn phép bản tính chưa có kỷ luật của chúng. Hơn nữa, một bệnh truyền nhiễm lắp ló thăm ngôi trường Dự-bị này; một số lớn học sinh bị liệt giường, nhiều chú làm cho chúng tôi lo lắng, nhưng Chúa tốt lành chỉ để có một em là nạn nhân, một trong những em tốt nhất của chúng tôi, chết trong sự quan phòng của Thiên Chúa. Đó đã là Thánh giá nền tảng của công trình, dấu hiệu chắc chắn được Chúa chấp nhận và ban phúc lành. Từ thời gian đó, tình trạng sức khỏe khá hơn, tất cả đều thích nghi, tỏ ra vững tiến trên đường học vấn, khôn ngoan và đầy tình thương của Chúa. Các em nghỉ hè đầu tiên ở đây vui vẻ. Các em tuy có nhớ nhà, nhưng dần dần các em cũng quen sống xa xứ sở, xa cha mẹ mà các em chỉ sẽ gặp sau 3 năm học tập” 23.
+ Tháng 8 năm 1936 :
Theo “petite notice” đã trích trên, viết vào tháng 8 năm 1936, chúng tôi xin ghi lại đây một biến cố trong năm. Cũng có điều đã được thông tri ở trên, tuy nhiên để chúng ta có một cái nhìn liên tục, chúng tôi xin ghi lại đây, thiết nghĩ cũng hữu ích để hiểu đươc những bất cập, môn học.
“Tháng 2 năm 1935, tất cả hầu như hoàn tất. Lời kêu mời ơn gọi được gởi xuống Việt nam, dựa trên tình yêu Chúa và các linh hồn, được rơi vào mảnh đất tốt, 80 em Việt Nam từ khắp tỉnh Việt Nam đến với chúng tôi quyết tâm theo Chúa, và vì yêu Người và sau này phục vụ Người. Từ đó có nhiều em khác từ mọi nơi xin đến với chúng tôi. Vì không đủ tài chánh, chúng tôi cần phải giới hạn và chỉ thu nhận hơn 50 tuyển sinh thiện nguyện mà thôi”
“ Vả lại, chúng tôi phải nghĩ đến còn cần xây dựng nữa, vậy là còn phải tốn phí rất nhiều. Theo sự gợi ý của Rôma, trường Truyền giáo của chúng tôi phải mở khóa đầu tiên, khóa dự bị, ở đó các học sinh sẽ theo các lớp tiểu học, học các tiếng dân tộc, Việt ngữ và Pháp ngữ trong 3, hoặc 4 năm. Sau đó, các em sẽ vào khóa khác, khóa trung cấp, học la-ngữ và các môn khoa học tự nhiên, 4 hoặc 5 năm. Sau đó, các em sẽ vào Chủng viện Truyền giáo cho người dân tộc học triết học và thần học”. “ Tòa nhà được trình bày trong ảnh là tòa nhà dùng cho các lớp trường Dự Bị. Bên trái nhà nguyện, cần xây dựng lên một tòa nhà giống như vậy để làm tiểu chủng viện. Đối với Đại chủng viện trường Truyền giáo sẽ trình bày sau (...)”.
“Vậy chúng tôi cần khẩn trương. Chúng tôi không nên ảo tưởng. Công việc chúng tôi đã bắt đầu thực hiện, thật nặng nề, gặp trăm ngàn khó khăn và hụt hơi. Cần nhiều năm, trước khi thấy các linh mục thừa sai đầu tiên Việt Namdấn thân vào công cuộc chinh phục tinh thần cho các xứ dân tộc”.
“Nhưng lời “Euntes ergo docete omnes gentes”(vậy các con hãy ra đi dạy dỗ muôn dân) đang vang vọng nơi tai chúng tôi, phải làm sao cho các bộ tộc được Đức Thánh Cha ủy thác cho chúng tôi lo lắng nghe được Tin Mừng. Do đó, bị thúc bách bởi những cấp thiết, không còn phương thế nào khác sử dụng hầu có đủ nhân sự rao giảng Tin Mừng, chúng tôi không lưỡng lự mà đặt trọn trái tim để bắt tay vào công trình, hoàn toàn đặt niềm tin vào sự an bài của Thiên Chúa và dưới sự bảo trợ của Mẹ Maria Nữ Vương các thánh Tông đồ”.
“Xác tín rằng không nhờ hồng ân tuôn đổ tràn đầy của Thiên Chúa, thì chúng tôi không thể nào làm gì được cả; cũng vậy chúng tôi khẩn khoản xin tất cả những vị nào đọc các dòng trên đây giúp đỡ chúng tôi thu được hồng ân dồi dào cần thiết này bằng cách lời cầu nguyện sốt sắng của mình”.
+ Năm 1937: Công việc tiến hành tốt đẹp đầy an ủi. Đức Cha JANNIN báo cáo về Hội Thừa sai Paris và được ghi trong Compte rendu của Hội M.E.P năm 1937 tr. 167-168 như sau:
“Công việc chính yếu trong vùng Truyền giáo (Đức Cha JANNIN viết trong báo cáo hằng năm của Ngài) đó là các chủng viện. Vả lại, từ 4 năm nay, khi chúng tôi được Tòa Thánh bổ nhiệm làm Đại Diện Tông Tòa Giám quản KONTUM, chúng tôi không có một chủng viện nào cả. Các đọc giả của bản báo cáo hằng năm cũng đã biết rõ các dự án thiết lập một Chủng viện Thừa sai Việt-nam; nhắc lại vấn đề này thiết nghĩ không cần thiết. Việc thiết lập trên đà tiến tốt đẹp. Trường Truyền giáo chuẩn bị cho điều đó được thực hiện từ hai năm nay. Nó mang lại cho chúng tôi những an ủi to lớn và những hy vọng nghiêm túc vào tương lai. Sau đây là lời của cha HUTINET, Bề trên cơ sở này viết cho tôi:
“ Cảm ơn Thiên Chúa về mọi ơn lành mà Người đã đoái thương ban cho các con cái để chúng thăng tiến trong sự khôn ngoan, trong tinh thần tốt và nhất là đời sống đạo đức. Nhìn chung, tiến triển đáng khích lệ. Việc học hành trong năm nay đã mang lại những thành quả thỏa đáng : 20 học sinh dự thi tiểu học đều đạt kết quả tốt. Bây giờ, chúng tôi còn phải nghĩ đến việc dạy latinh, chúng tôi sẽ bắt đầu lớp 6è với 25 em học sinh”. “ Tiếp sau việc xây cất Trường Truyền giáo, cần phải xây dựng một tiểu chủng viện. Cơ sở mới này kế tiếp; tất cả được chuẩn bị và sẽ hoàn tất vào năm 1938”.
Trả lời với trích dẫn
