Thành Ngữ Việt Nam

[Vinam]

Chim Sa, Cá Lặn

Ngày nay, mọi người đều hiểu thành ngữ này là một cách nói ngoa dụ để
chỉ người đàn bà rất đẹp, giống như cách hiểu thành ngữ "hoa hờn
nguyệt thẹn", tức đẹp tới mức hoa phải hờn vì kém sắc, trăng phải thẹn
vì kém tươi. Nhưng thật ra ý nghĩa ban đầu của thành ngữ này không
phải vậy.

Trang Chu, hay thường gọi là Trang Tử, người đời Chiến Quốc học thức
rất uyên bác, không môn gì không biết. Trong sách "Nam Hoa Kinh", ông
chép rằng: Mao Tường và Lệ Cơ là hai người đàn bà đẹp, cá thấy: chìm
vào chốn hang sâu, chim thấy: bay cao (ngư kiến chi nhập thâm, điểu
kiến chi cao phi). Ý Trang Chu muốn nói rằng mọi sự trên đời đều là
tương đối, Mao Tường, Lệ Cơ tuy đẹp, song chỉ đẹp đối với người, chứ
biết đâu trông thấy họ, cá chẳng sợ mà lặn sâu, chim chẳng sợ mà bay
cao ?

Người sau hiểu khác hẳn nguyên ý ấy của Trang Chu. Sách "Thông Tục
Biên" dùng thành ngữ "trầm ngư lạc nhạn" tức "chim rơi cá chìm" để chỉ
nhan sắc người đàn bà cực đẹp.

Các nhà văn cổ điển nước ta thường viết theo ý câu ấy:

Mặn mà chìm cá rơi chim
(Hoa Tiên truyện)

hay:

Chìm đáy nước cá lờ đờ lặn
Lửng lơ trời nhạn ngẩn ngơ sa
(Cung Oán Ngâm Khúc)

Cũng cần thấy rằng thành ngữ này mang tính văn chương nhiều hơn là
tính khẩu ngữ. Nó đặc biệt được xử dụng nhiều trong văn học cổ.

sưu tầm